Elizabeth Taylor in Moskou

(Eerste publicatie 26-7-2013)

Eddie Fisher en Elizabeth Taylo

Elizabeth Taylor begin jaren zestig op het Rode Plein, met naast zich zanger Eddie Fisher, echtgenoot nummer vier. Wat deden zij in Moskou? Wat was de reden van hun bezoek, welke plekken bezochten ze nog meer en met wie spraken zij zoal? 

Eerder verrichtte ik al enig speurwerk naar de avonturen van bokser Mohammed Ali in de USSR. Dat leverde aardige details op. (U leest dat hier nog eens na.) Bij mevrouw Taylor vielen die details een beetje tegen, al deed zich nog wel een incident voor met Gina Lollobrigida.

Het was de zomer van 1961 en beide actrices waren in Moskou voor het Tweede Moskouse Filmfestival. Het bezoek van mevrouw Taylor was geen idee van haarzelf, ze was naar Moskou afgereisd op nadrukkelijk verzoek van de Amerikaanse overheid. De betrekkingen met Moskou konden enige culturele massage kennelijk wel gebruiken.

De films van het festival werden vertoond in de gloednieuwe Rossija bisocoop, de opening vond plaats in het veel grotere Sportpaleis. Hier een kort verslag van de opening, waarbij de Nederlandse filmmaker Joris Ivens, die zeer goed lag bij de Sovjet-autoriteiten, ook prominent in beeld komt (vanaf 0.18), net na Gina Lollobridgida: [het filmpje is niet meer beschikbaar.]

Dame Taylor komt niet in beeld, want die arriveerde pas een paar dagen later. Hier komt zij aan op het vliegveld, waar ze wordt verwelkomd door actrice Tatjana Samojlova: 

Ik kwam Taylors verblijf in Moskou op het spoor door de wat raadselachtige foto hieronder links.

Er is een huisnummer te zien, maar waar het precies is? Heeft iemand enig idee? Op datzelfde adres is ongetwijfeld ook de foto rechts gemaakt. Rechts zit de actrice Selestina Jasimova, over wie ik verder niks heb gevonden. Links zit Anastasia Stevens, en over haar is me inmiddels wel een en ander bekend. Eigenlijk verdient zij een apart stukje. Anastasia Stevens was de eerste (en laatste?) Amerikaanse die in Moskou bij het Bolsjoj heeft gedanst. (Hier een Engels interview met haar uit 1962.)  

En dan moet ik het ook nog even hebben over dat incident tussen Elizabeth en Gina: bij een ontvangst in het Kremlin verschenen beide diva’s in dezelfde jurk van Dior! Natuurlijk werd dat voorval in de Amerikaanse showbizz-pers flink opgeblazen, Elizabeth en Gina zouden ‘not-amused’ zijn geweest. Mij lijkt het veel waarschijnlijker dat we hier te maken hebben met een mooie publiciteitsstunt van Dior.

Gina Lollobridgida mocht ook nog een zoen geven aan Joeri Gagarin, die een paar maanden eerder door de ruimte was gevlogen.

Over de Moskouse dagen van Elizabeth Taylor en Eddie Fisher las ik verder nog dat ze voor Amerikaanse militairen op de ambassade een duet in het Hebreeuws hebben gezongen.

(Dior en Moskou gaan overigens verder terug dan 1961, daar schreef ik hier over.) 

Ik voeg een voetnoot toe aan de Russische filmgeschiedenis. Dankzij Portugal - Brazilië op het WK

(Eerste publicatie: 1-7-2010)

Dit wordt een pedant en betweterig stukje.

Gebiologeerd heb ik zitten kijken naar onderstaande beelden. Het zijn fragmenten uit de film Joelski Dozjd (Juliregen). Vanaf de eerste seconde vroeg ik me af: welk jaar is dit? Met een westerse blik schat je eerst: jaren vijftig. Uit ervaring weet ik dat je daar dan zo’n tien jaar bij moet optellen. En de jeugd aan het eind: het is duidelijk dat de Beatles ook in Moskou hun verderfelijke invloed hebben doen gelden.

Ook de stijl van de film (naar Sovjet-maatstaven behoorlijk experimenteel) duidt op de jaren zestig. Maar dan niet eind jaren zestig, want toen was de dooi voorbij en was er voor zulke ‘zweverige’ film nauwelijks nog plaats.

Het jaartal bleek uiteindelijk simpel te bepalen. In een van de radiofragmentjes die onder de beelden zijn gezet, wordt live verslag gedaan van de wedstrijd Portugal-Brazilië. Ik dacht meteen: het WK van 1966. Daar speelden beide ploegen, op 19 juli, in de groepsfase tegen elkaar, Portugal won met 3-1. De commentator zegt: het lot van de Brazilianen hangt af van de wedstrijd morgen tussen Hongarije en Bulgarije. En inderdaad, die stonden op 20 juli tegenover elkaar. En ten overvloede: tussen 0.49-1.20 beschrijft de commentator de 3-1 van sterspeler Eusebio (“Voorzet, schot, goal! Het schot van Eusebio heeft doel getroffen!”).

We kijken dus, zo wil regisseur Marlen Choetsijev ons doen geloven, naar het Moskou van 19 juli 1966, terwijl op dat moment op Goodison Park in Liverpool Portugal van Brazilië wint. Maar dat kan helemaal niet, de regisseur maakt een fout. Portugal – Brazilië begon om 19.30 uur BST (British Summer Time). Had Moskou toen ook zomertijd? Dat weet ik niet, maar het tijdsverschil zal minstens twee uur zijn geweest. Eusebio scoorde de 3-1 in de 85ste minuut, oftewel omstreeks 23.10 uur (of zelfs 00.10 uur) in Moskou. De beelden aan het begin van de film zijn van overdag of hooguit van vroeg in de avond…

Wat ik al zei, een pedant, betweterig stukje. Maar ik heb wel gelijk.

Hier een samenvatting van Portugal-Brazilië. Het radiofragment uit de film Joelski Dozjd beschrijft de goal die op 6.07 voorbijkomt:

(Overigens komt in de film een halve tijdsmelding van Radio Majak voorbij, maar die is net niet te verstaan)

Sovjet-held Zigansjin, zijn huwbare dochter en de Nederlandse gast

(Eerste publicatie: 25-2-2010)

View fullsize

Twee van de drie Russische soldaten, kort nadat ze zijn opgepikt door de USS Kearsarge 

Een jaar of wat geleden kwam ik zijn naam voor het eerst tegen in een artikel in de Izvestija: Aschat Zigansjin, en ik dacht: een mooi onderwerp voor een documentaire. In februari 1960 raakte Aschat met drie andere soldaten in een laadbak op drift in een storm bij de Koerillen. Op de 49ste dag werden ze, bijna verhongerd, in de Stille Oceaan gered door het Amerikaanse vliegdekschip Kearsarge.

De vier werden afgezet in San Francisco, de Amerikaanse media pikten hun verhaal op. Aschat had nog nooit een tv gezien, nu zag hij zichzelf op het scherm. Ze reisden door naar New York en vandaar met de Queen Mary naar Europa. Ik vermoed dat al die westerse aandacht hen voor veel ellende heeft behoed. Waren ze anoniem gebleven, dan waren ze mogelijk als deserteurs berecht. Nu kregen ze een heldenontvangst in Moskou, werd er een film over hen gemaakt en waren ze de eregast op partijbijeenkomsten. Het volk zong de Zigansjin boogy (Zigansjin boogy, Zigansjin rock, Zigansjin sel vtoroi sapog – Zigansjin at zijn tweede laars op).

View fullsize

De vier geredde soldaten, gedurende hun tijdelijke verblijf in de VS

View fullsize

Toen maakte Joeri Gagarin zijn ruimtevlucht en verdween Zigansjin in diens schaduw.

Ik zocht Zigansjin op in Peterhof, vlakbij Sint-Petersburg, waar hij een klein flatje bewoonde met vrouw en dochter. Het gesprek vlotte niet erg. Hoe was het om opeens beroemd te zijn, naar voren te worden geschoven als Sovjet-held, als voorbeeld, om het onderwerp te zijn van propaganda? Van een land dat inmiddels niet meer bestond? Misschien niet de slimste vragen. Aschat Zigansjin poseerde geduldig voor een paar foto’s en haalde verder vooral z’n schouders op.

Toen kwam zijn vrouw in actie. Ze had de keukentafel gedekt, haar dochter zou zo thuiskomen en die was – ze wond er geen doekjes om – niet getrouwd. Ik had met haar – mevrouw Zigansjin – te doen. Zenuwachtig rekte ze de maaltijd, Aschat geneerde zich zichtbaar, dochterlief kwam niet opdagen.

En nu heb ik de dochter toch nog gezien, op een foto. Er verschenen recent artikelen over Zigansjins avontuur – deze maand precies vijftig jaar geleden. Uit een daarvan begreep ik: zijn vrouw is overleden, zijn dochter (onlangs ontslagen) woont nog bij hem op het flatje, Zigansjin verdient een centje bij als bewaker.

De documentaire over Zigansjin is er gekomen, maar zonder mij. De Russische tv is met zijn verhaal aan de slag gegaan, hieronder het resultaat [zie update]. Mooie beelden (de vier soldaten in San Francisco in hippe Amerikaanse pakken met glimmende puntschoenen), en wat blijkt: het stuk oceaan waar ze ronddobberden, was tijdelijk gesloten voor de scheepvaart, omdat er een raket van een proeflancering kon neerkomen. Pas toen de stroming de vier uit het verboden gebied had gebracht, werden ze gevonden.

Update: Ruim vier jaar later blijkt de foto van Zigansjins dochter, afgedrukt bij het artikel waarnaar ik hierboven verwijs, verdwenen. En de documentaire krijg ik op dit blog niet geplaatst (iets met codes die niet geaccepteerd worden). Maar ik vond wel andere beelden, voor mij nieuw. In kleur, gemaakt door opvarenden van de Kearsarge. Tussen  1.33 - 2.31 komt de laadbak in beeld en is ook te zien hoe een van de Russen uit de reddingshelikopter het dek op stapt:

 En hier de heldenontvangst in Moskou, helaas zonder geluid: